Hormoonzalf heeft geen goede reputatie. Je huid zou er dun van worden, het is schadelijk voor de gezondheid en dan die naam… Maar kloppen deze zorgen wel? Is hormoonzalf echt gevaarlijk? In dit artikel leggen we je duidelijk uit wat hormoonzalf doet met je huid en hoe je het veilig gebruikt.
Waarom wordt hormoonzalf gebruikt?
Heeft jouw kindje of heb je zelf eczeem? Dan heb je waarschijnlijk al eens gehoord van hormoonzalf. Soms is alleen een vette zalf niet genoeg om eczeem onder controle te krijgen. In zulke gevallen schrijft een arts een medicijnzalf voor, zoals een hormoonzalf (ook wel corticosteroïdzalf genoemd).
Hormoonzalven werken ontstekingsremmend en verminderen klachten zoals jeuk, roodheid en schilfering. Ze helpen de symptomen van eczeem onder controle te houden, maar helaas kunnen ze eczeem niet genezen.
Wat is hormoonzalf precies?
Hormoonzalven worden ook wel corticosteroïden genoemd. Ze worden al ontzettend lang in de dermatologie gebruikt. Vanwege de bijwerkingen heeft hormoonzalf een slechte naam. Maar als deze medicijnzalven op de juiste manier worden gebruikt, zijn deze veilig te gebruiken. De bijwerkingen – daarover straks meer – treden alleen op bij verkeerd gebruik. En de naam? Die is wellicht wat ongelukkig gekozen.
De werking van hormoonzalf
Hoe zit het met de hormonen in hormoonzalf? Hormoonzalven zijn medicijnen (in zalf of crème) die bijnierschorshormonen bevatten. Deze bevatten namelijk cortisol (vandaar de naam corticosteroïden). Het heeft dus niets te maken met geslachtshormonen.
Een belangrijke functie van hormoonzalf is de ontstekingsremmende werking. Daarnaast remt de zalf de celdeling en helpt tegen jeuk en roodheid.
Vier klassen hormoonzalven
Er zijn vier sterkteklassen:
- Klasse 1 (Zwak)
- Klasse 2 (Matig sterk)
- Klasse 3 (Sterk)
- Klasse 4 (Zeer sterk)
De keuze van de sterkteklasse hangt af van de ernst van het eczeem. Daarnaast wordt voor plekken waar de huid dun en gevoeliger is, zoals het gezicht en de huidplooien, vaak een lagere klasse gekozen.
Helpt hormoonzalf bij eczeem?
Hormoonzalf kan jammer genoeg eczeem niet genezen. Sterker nog: geen enkele behandeling kan eczeem definitief genezen. Eczeem gaat helaas gepaard met periodes van verbetering, maar ook verslechtering. Feit blijft: eczeem gaat de ene keer beter en dan weer slechter. In het algemeen kun je wel stellen dat wanneer het niet zo goed gaat met je kind, het ook niet goed gaat met eczeem. Dus: tandjes die doorkomen, een griepje, seizoensinvloeden, maar ook spannende dingen zoals een verjaardag kunnen effect hebben op eczeem. Hetzelfde geldt voor volwassenen. Als je niet lekker in je vel zit of een stressvolle periode hebt, dan kan dat zeker invloed hebben op je eczeem.
Is hormoonzalf gevaarlijk?
Wellicht vraag je je af: is hormoonzalf gevaarlijk? Nee, hormoonzalf is niet gevaarlijk zolang je het op de juiste manier gebruikt. De negatieve verhalen ontstaan vooral door verkeerd of langdurig gebruik zonder medisch advies.
Bij juist gebruik zijn de bijwerkingen minimaal, vooral bij de lagere sterkteklassen (1 en 2). Bij hogere klassen (3 en 4) is voorzichtigheid belangrijker, vooral op dunne huidgebieden zoals het gezicht of huidplooien.
Hoe gebruik je hormoonzalf veilig?
Van de arts krijg je een zogeheten smeerschema hormoonzalf mee. Dit schema wordt gebruikt om te voorkomen dat er bijwerkingen (zoals een dunne huid ontstaan) en om te voorkomen dat er resistentie ontstaat (de huid wordt ongevoelig voor hormoonzalf en de zalf helpt dan niet meer). Een voorbeeld: je smeert op vaste dagen per week, dus bijvoorbeeld vier dagen smeren en dan drie dagen niet. Daarna als het beter gaat met het eczeem kun je het smeren afbouwen.
Hier zijn enkele tips om hormoonzalf veilig te gebruiken:
- Volg het smeerschema van je arts.
- Gebruik de vingertopeenheid (FTU) om de juiste hoeveelheid te smeren. Eén vingertopeenheid is voldoende voor een oppervlak ter grootte van twee handpalmen.
- Smeer dun en gelijkmatig, niet te veel.
- Bouw het gebruik langzaam af als de klachten verminderen.
Wat zijn de bijwerkingen van hormoonzalf?
Wat zijn de bijwerkingen van hormoonzalf? De meest gehoorde en gevreesde bijwerking van hormoonzalf is de dunner wordende huid. Geen zorgen. Dat de huid dunner wordt, komt alleen voor als je de medicijnzalf verkeerd gebruikt. Deze bijwerkingen (maar ook striae, uitgezette bloedvaatjes) treden dus alleen op bij verkeerd gebruik, dus als een hormoonzalf lange tijd op dezelfde plek wordt gesmeerd. Volg altijd het advies van je arts of dermatoloog op. Hoe hoger de sterkteklasse van de hormoonzalf, hoe groter de mogelijke kans op bijwerkingen. Bij lage klassen (1 en 2) ontstaan er bijna nooit bijwerkingen. Ook is de kans op bijwerkingen groter op delen waar de huid gevoeliger is, zoals het gezicht en de huidplooien. Het draait om de juiste manier smeren en afbouwen. Volg altijd je smeerschema.
Goede huidverzorging naast hormoonzalf
Naast hormoonzalf is een goede huidverzorging essentieel, vooral bij eczeem. Zorg ervoor dat je huid voldoende gehydrateerd blijft. Producten zoals een droge huid zalf, badolie of douchecrème kunnen helpen om je huid soepel en gehydrateerd te houden. Ontdek hier de huidverzorgingsproducten die passen bij jouw huidtype: Bekijk onze producten voor droge huidverzorging.
Tip van je dermatoloog
Heb jij of je kindje eczeem? Onthoud deze gouden regel. Naast hormoonzalf is een goede huidverzorging belangrijk. Sterker nog: een goede huidverzorging is de basis bij eczeem.
Bronnen:
Dirven-Meijer, P., & Groot, A. de. (2011). Leven met eczeem. Houten: Bohn Stafleu van Loghum.
Mekkes, J.R. (z.d.). Fingertip unit (FTU). Geraadpleegd op 21 maart 2022, van https://www.huidziekten.nl/zakboek/dermatosen/ftxt/finger-tip-unit.htm
Nederlandse Vereniging voor Dermatologie en Venereologie. (2019). Leidraad dermatocorticosteroïden. Geraadpleegd op 21 maart 2022, van https://nvdv.nl/nvdv/standpunten-en-leidraden/dermatocorticosteroiden-leidraad
Nederlandse Vereniging voor Dermatologie en Venereologie. (z.d.). Corticosteroïden voor de huid – Hormoonzalven. Geraadpleegd op 21 maart 2022, van https://nvdv.nl/patienten/dermatologie/behandelingen/corticosteroiden-voor-de-huid
Nederlandse Vereniging voor Dermatologie en Venereologie. (2019). Richtlijn Constitutioneel Eczeem. Geraadpleegd op 7 februari 2022, van https://nvdv.nl/professionals/richtlijnen-en-onderzoek/richtlijnen/richtlijn-constitutioneel-eczeem
Veelgestelde vragen over hormoonzalf
Hormoonzalf vermindert ontstekingen, roodheid, jeuk en schilfering. Het helpt om eczeemklachten onder controle te houden. De zalf remt ook de celdeling.
Je kunt van hormoonzalf alleen een dunnere huid krijgen als je de zalf verkeerd gebruikt. Dus als je maandenlang elke dag op dezelfde plek hormoonzalf smeert. Volg daarom altijd het smeerschema.
Een advies is bijvoorbeeld: vier dagen wél smeren en dan drie dagen níet. Dit bouw je langzaam af als het beter gaat met de eczeemplekken. Volg altijd het advies van de arts.
Wist je dat 1 op de 5 kinderen eczeem heeft? Een logisch gevolg is dat er naar eczeem en eczeem-medicijnen enorm veel onderzoek is gedaan. We weten dus zeker dat deze zalf kinderen (en volwassenen) op een veilige manier kan helpen. Wellicht stelt dit je iets gerust!
Smeer alleen hormoonzalf op de huidaandoening. Bijwerkingen (maar ook striae, uitgezette bloedvaatjes) treden dus enkel op bij verkeerd gebruik, dus als een hormoonzalf lange tijd op dezelfde plek wordt gesmeerd. Belangrijk dus om het advies van de arts op te volgen.
De sterkste hormoonzalf valt in klasse 4, zoals clobetasol. Dit wordt alleen gebruikt bij ernstige eczeemklachten en altijd onder begeleiding van een arts.
